भाद्र २३ काठमाडौं, गुँलागा द्वादशी तिथिलाई पञ्जरां
नखःको रुपमा मनाइन्छ । टोखाको थनेलाछिमा रहेको नारायण तथा महादेवको मन्दिर परिसरमा
विशेष पूजाका साथ गाईलाई पञ्चदान गरी पञ्जरां
मनाइने गरिन्छ । यसरी पूजा गर्नु पूर्व नारायण मन्दिरको मूल ढोका र अगाडि रातो माटोले लिपिन्छ ।सपन विनायक द्यः खलक जसको पालो परेको हो उनिहरुले आचायजुको विशेष
पूजा र निर्देशनमा गाईलाई पूजा गरेर छोकं (उसिनिएको गहुँ) मुसि (पकाएको), लैसु (सुकाएको मुलाको चना), पालु (अदुवा), वाम्चाः(हरियो साग), सलां (करकलाको अचार), पीठोका साथै
फलफुलहरु मिसाएर गाईलाई खुवाईन्छ । यसलाई गौःदान पनि भन्ने गरिन्छ । त्यस्तै गरी
उक्त पूजामा सहभागि भएका र हेर्न आएकाहरुलाई प्रसादको रुपमा दिइन्छ ।
समस्त प्राणिहरुको सुस्वास्थ्यको कामना
गर्दै यसरी पूजा गरी गाईलाई अन्न खुवाएर पञ्जरां मनाइने आचायजु नातिराम
कर्माचार्य भन्छन् । पञ्जरांका दिन यसरी पूजा गरी मनाइन्छ भनेर प्राय कमै
टोखावासिहरुलाई मात्र थाहा छ । यस पर्वको बारेमा विगतका दिनहरुमा कसरी मनाइन्छ
भन्ने प्रश्नमा आचायजु नातीराम विगतलाई सम्झन्दै भन्छन् - "उबेला यो पर्वलाई निकै नै
धुम्धामसँग मनाउने गर्थ्यो । नारायण मन्दिरको अगाडि बसेर सपनविनाय द्य खल र आचायजुले पूजा
गर्ने र जुगिहरुले महादेव मन्दिर अगाडि बसेर म्वालि बाजा बजाउने गर्थ्यो । गाईलाई खुवाएको खाद्य खान नसकेसम्म म्वालि बाजा बजाउने गरिन्थ्यो तर हाल आइएर
उक्त म्वाली बाजाको लोप भए सँगै बाजाको पनि बज्न छोडिसकेको छ ।"
आचायजुका अनुसार यस पर्व प्रतिको
जनचासो कम हुँदै गएको छ । गुँला पर्व
भित्र पर्ने यो पर्व गुणलाई सम्झने पर्वले टोखाको संस्कृतिमा ठूलो महत्व बोकेको छ
। यस बारेमा सबैलाई जानकारी दिनु पर्ने आवश्यक भएको छ । पहिलेका दिनहरुमा जसरी
धुम्धानसँग मनाइने गरिन्छ त्यसरी नै यस पर्वलाई मनाउनु सकेमा मात्र यो पर्वको
अस्थित्व रहिरहनेछ ।
छोकंचा भ्वय्
पञ्जरांका दिन सपनविनायक द्यः
खलहरुले छोकंचा भ्वय् खाने चलन रहेको छ । यस भ्वयको बारेमा द्यः खलहरुलाई बाहेक
अरुलाई खासै थाहा छैन । सपन विनायक द्यः पूजारी देवराज डंगोलका अनुसार छोकंचा
भ्वय्लाई विश्वमै कहि नभएको भ्वय्(भोज) को रुपमा लिने गरिएको छ । यो भ्वय्मा छोकं (उसिनिएको गहुँ) मुसि (हरियो पकाएको भतमास), लैसु (सुकाएको मुलाको चाना), पालु (अदुवा), वाम्चाः(हरियो साग), सलां (कर्कलाको अचार) खाने गरिन्छ ।
यो भ्वय् हाल पालो परेको र नयाँ पालो
लिने द्यः खलःको परिवारहरुले मात्र खाने द्यः खलः तथा नयाँ पालो पाएका श्यामलाल
डंगोल बताउँ छन् । यसै दिनदेखि सपन बिनायकलाई नयाँ पालो हस्तान्तर गरिन्छ ।
आलोपालो गर्दै सपन बिनायकको हेरचाहा गरिदै आइरहेको छ ।
छोकंचा भ्वय् सकिए पछि मूः भ्वय् खाने
चलन पनि रहेको छ । यसरी मूः भ्वय् खान सकिए पछि हाल पालो परेको खलःले अब नयाँ पालो
थाप्ने खलःलाई पाय् ब्वः हस्तान्तरण गरिन्छ र यो भ्वय् सकिन्छ ।
إرسال تعليق